Longontsteking wat is het precies?

Met de winter voor de deur ligt een longontsteking weer op de loer. De herfst- en wintermaanden zijn bij uitstek de periode waarin we vaker grieperig zijn. Ook symptomen van een longontsteking zoals hoesten, koorts en slijm in de longen komen in deze periode vaker voor. Dat de kans op een longontsteking in deze jaargetijden groter is dan in de rest van het jaar komt omdat ons neusslijmvlies door de kou sneller geïrriteerd raakt. Virussen en bacteriën kunnen hierdoor makkelijker hun slag slaan.

Longontsteking is een virale, bacteriële infectie waaraan in Nederland jaarlijks ruim 5000 mensen overlijden. Wat weet jij eigenlijk af van een longontsteking? Enig idee hoe je dit kunt krijgen, wat de symptomen zijn en hoe de behandeling van een longontsteking verloopt? Je kunt maar beter goed ingelicht zijn om een longontsteking te voorkomen. In dit artikel gaan we daarom uitgebreid in op alles wat te maken heeft met pneumonie, zoals een longontsteking ook wel wordt genoemd.

De gevaren van longontsteking bij het kind

Tijdens World Pneumonia Day dat ieder jaar plaatsvindt op 12 november, wordt aandacht gevraagd voor de gevaren van een longontsteking met name bij kinderen. Longontsteking heeft bij een kind vaak ernstige gevolgen. Wereldwijd sterven er ieder uur van de dag maar liefst 100 kinderen van vijf jaar of jonger aan pneumonie. Dat is bijna 17.000 kinderen per week. Geen enkele ziekte eist zoveel slachtoffers. Longontsteking bij het kind is niet zelden het gevolg van de armoedige omstandigheden waarin velen moeten leven. Zij krijgen meestal niet de noodzakelijke inentingen die hun leeftijdgenootjes in Nederland wel worden toegediend. Meer vaccinaties die kinderen beschermen tegen een bacteriële infectie zouden het sterftecijfer drastisch kunnen verlagen. Longontsteking is tenslotte een ziekte die over het algemeen goed is te genezen. De voorwaarden creëren om een longontsteking te voorkomen en meer mogelijkheden en een betere toegang tot de behandeling van een longontsteking zijn belangrijke pijlers in de strijd tegen deze wijdverspreide longziekte. Het moet ervoor zorgen dat er veel meer kinderlevens worden gered. UNICEF pleit daarom naast inentingen ook voor andere goedkope middelen waaronder het verstrekken van longontsteking antibiotica zoals amoxicilline in een kindvriendelijke tabletvorm en vitamine injecties die helpen om de weerstand te verhogen.

CBD olie gebruiken bij een longontsteking

CBD olie is tegenwoordig een veelgebruikt product bij reuma en artrose klachten, maar wat is CBD olie precies? CBD olie is een volledig plantaardig en natuurlijk product. De stof CBD wordt verkregen uit de bloem en het blad van de hennepplant. Deze CBD wordt vervolgens opgelost in een natuurlijke olie, zoals olijfolie, hennepzaadolie of kokosolie en zo ontstaat CBD olie. CBD olie wordt verkocht als voedingssupplement, meestal in de vorm van olie of capsules, maar ook als bestanddeel van andere producten, zoals verzorgingsproducten voor de huid.

De hennepplant bestaat uit wel meer dan zestig cannabinoïden. Dit zijn chemische stoffen die in iedere plant voorkomen. De twee hoofdbestanddelen van de hennepplant zijn THC (Tetra Hydro Cannabidiol) en CBD (CannaBiDiol). Het menselijk lichaam bezit receptoren die een verbinding kunnen aangaan met cannabinoïden. Dit heeft effect op de werking van het lichaam. Zo is er bij gebruik van THC sprake van een psychoactieve werking in de hersenen en dit kan ertoe leiden dat je high of stoned wordt. Bij het gebruik van CBD is dit absoluut niet het geval. CBD heeft de volgende eigenschappen op het lichaam:

• Anti-oxiderende en ontstekingsremmende eigenschappen
• Zenuw beschermende en pijnstillende eigenschappen
• Ondersteuning bij spierontspanning

CBD olie kan dus verlichting geven bij een longontsteking.

Ouderen risicogroep voor longontsteking

Longontsteking komt niet alleen vaak voor bij jonge kinderen, ook 65-plussers vormen een belangrijke risicogroep. Ongeveer de helft van de mensen die vanwege de aandoening moeten worden opgenomen in het ziekenhuis behoort tot deze leeftijdsgroep. In de bijzonder koude winter van 2018 bleek dat er tijdens de ruim zestien weken durende griepepidemie veel meer 65-plussers met longontsteking waren dan in andere jaren. Weerstand speelt dan ook een belangrijke rol bij het ontstaan van longontsteking. Hoe lager de weerstand is des te groter wordt de kans op besmetting. Daarnaast zijn personen met diabetes 1 of COPD eerder vatbaar voor een longontsteking.

Vaccinaties voor ouderen

Eind februari 2018 adviseerde de Gezondheidsraad om in navolging van landen als Duitsland en het Verenigd Koninkrijk iedereen van 60 jaar en ouder de mogelijkheid te bieden om zich te laten vaccineren met PPV23. De vaccinatie zou vervolgens elke 5 jaar tot en met de leeftijd van 75 jaar moeten plaatsvinden. Het relatief goedkope vaccin zou er voor moeten zorgen dat ziekte en sterfte door pneumokokkeninfecties sterk vermindert. Enkele jaren geleden toonden onderzoekers van het UMC Utrecht ook al aan dat een vaccinatie met PCV13 ouderen kan beschermen tegen deze longziekte en het aantal ziekenhuisopnames kan verminderen. Dit vaccin richt zich effectief op 13 van de 90 varianten van de streptococcus pneumoniae (pneumokok), die wordt beschouwd als een van de grootste veroorzakers van longontsteking.

Toename longontsteking door vergrijzing

Niet alleen wereldwijd, maar ook op landelijk niveau moeten we het belang van inentingen niet onderschatten. De vergrijzing neemt in Nederland tenslotte in rap tempo toe. Verwacht wordt dat in 2040 ruim een kwart van de bevolking 65 jaar of ouder is. Omdat op oudere leeftijd de immuniteit afneemt, mag je veronderstellen dat het aantal ziekten dat wordt veroorzaakt door een infectie zal toenemen. Niet alleen zorgt dit voor meer zieke mensen, het leidt ook, vanwege de medische behandelingen, tot steeds hogere kosten. Inzetten op meer voorlichting en het toedienen van vaccinaties waardoor we infectieziekten als longontsteking kunnen voorkomen, is dan ook strikt noodzakelijk.

De werking van onze longen

Voordat we antwoord gaan geven op een aantal veelgestelde vragen over longontsteking, moeten we eerst even stil staan bij de werking van onze longen. Het mag duidelijk zijn dat zij een onmisbaar onderdeel van ons lichaam zijn. Onze longen zorgen ervoor dat we continu zuurstof krijgen. Dankzij het feit dat we ademhalen, ontvangt ons lichaam elke vier seconden een hoeveelheid zuurstof. We ademen lucht in via de neus en mond. Dit komt vervolgens in de luchtpijp terecht. Waarna het via de bronchiën (die je moet zien als kleine vertakkingen in de longen) wordt getransporteerd naar de longblaasjes. Dit is zeg maar het eindstation van deze vertakkingen. Ons lichaam beschikt over miljoenen van deze blaasjes die ervoor zorgen dat de zuurstof in het bloed komt. Het door het lichaam gepompte bloed brengt de zuurstof vervolgens naar alle delen van het lichaam. Tegelijkertijd geeft het bloed koolstofdioxide af aan de longblaasjes die we vervolgens weer uitademen. Gezonde longen houden zichzelf schoon door bacteriën en andere schadelijke stoffen via de trilhaartjes in het longslijmvlies naar buiten te werken.

10 veelgestelde vragen over longontsteking

1. Wat is longontsteking nu eigenlijk precies?

De eigenlijke ontsteking vindt plaats in de longblaasjes. Is er bij een verkoudheid sprake van een infectie in de neus en de keel, voor een longontsteking moet je het dus veel dieper in de longen zoeken. Normaal gesproken kunnen de longblaasje zichzelf goed beschermen. Wanneer echter een bacterie of virus of een combinatie daarvan weet binnen te dringen in deze blaasjes ontstaat er een ontsteking. Vaak is dat het gevolg van een verkoudheid of griep. Door de ontsteking vullen de blaasjes zich met witte bloedlichaampjes en vocht. Hierdoor wordt het voor de longblaasjes een stuk moeilijker om zuurstof af te geven aan het bloed.

Dubbele longontsteking

De mens beschikt over twee longen, aan iedere zijde van het lichaam een. Wanneer er in beide longen een ontsteking zit wordt dit aangeduid als een dubbele longontsteking. Dit kan gevaarlijk zijn. Een intensieve behandeling met meerdere antibiotica is meestal nodig om de patiënt te redden.

Bacteriën de grote boosdoeners

Bacteriën zijn de grootste veroorzakers van longontsteking. Meestal is de pneumokok (Streptococcus pneumoniae) de boosdoener. De legionellabacterie is ook berucht vanwege het feit dat dit het kwade genius achter de veteranenziekte is. Een andere bekende bacterie die longontsteking veroorzaakt, is de Mycoplasma pneumoniae. In sommige gevallen moet er eerst een virus aan te pas komen voordat een bacterie de kans krijgt om toe te slaan. Een virus, maar ook schimmels en parasieten kunnen eveneens de directe oorzaak zijn van pneumonie.

2. Welke symptomen van longontsteking zijn er?

Een longontsteking gaat meestal gepaard met hoesten en (hoge) koorts. Pijn op de borst (vooral bij het inademen) komt ook regelmatig voor. Die pijn wordt veroorzaakt door de spieren rond de borst als gevolg van de aanhoudende hoest. Ook het ophoesten van geel of groen slijm is een veel voorkomend verschijnsel. De slijm in de longen ontstaat omdat ons lichaam de strijd aangaat met ongewenste stoffen en deze probeert om op te ruimen. Niet iedereen heeft overigens dezelfde symptomen van longontsteking. Benauwdheid komt bijvoorbeeld bij sommige personen wel voor en bij andere niet. Dit heeft onder meer te maken met de grootte van het gebied dat is ontstoken en de mate waarin de longen normaal gesproken gezond zijn.

3. Moet je bij een beginnende longontsteking direct naar de huisarts?

Wanneer je eens flink loopt te hoesten, zul je waarschijnlijk denken dat dit vanzelf wel weer overgaat. Niet zo’n vreemde gedachte want meestal is dat ook zo. Wanneer het gehoest echter maar blijft aanhouden of gepaard gaat met andere symptomen dan moet je wel op je hoede zijn.

Longontsteking test

Wanneer je twijfelt aan de mogelijkheid van longontsteking kan je een test doen. Door een simpel ja en nee spelletje weet je zelf snel genoeg waar je aan toe bent.

• Heb ik het benauwd?
• Hoest ik slijm?
• Heb ik koorts of juist een lagere lichaamstemperatuur?
• Heb ik een piepende ademhaling?
• Heb ik pijn op de borst of bij het ademhalen?

Wanneer je meerdere vragen met ja beantwoord dan is een bezoek aan de huisarts zeker aan te raden. Er zou namelijk best wel eens sprake kunnen zijn van een beginnende longontsteking. Je kunt er dan maar beter zo vroeg mogelijk bij zijn. De huisarts kan meestal met behulp van een stethoscoop al bepalen of je een longontsteking hebt. Door slijm- of bloedonderzoek kan hij bovendien proberen te achterhalen wie de boosdoener is, een bacterie of virus. In de praktijk blijkt dit echter niet zo eenvoudig.

4. Longontsteking zonder koorts is dat ook mogelijk?

Er kan inderdaad sprake zijn van longontsteking zonder dat je koorts hebt. Hoe dit precies komt, is niet helemaal duidelijk. Koorts is eigenlijk een teken dat je lichaam reageert op ongewenste indringers. Doordat je lichaamstemperatuur hoger is, kunnen virussen en bacteriën worden bestreden. Vooral bij oudere mensen en jonge kinderen is er van deze natuurlijke reactie van het lichaam veel minder of soms helemaal geen sprake. Omdat er zich vrijwel altijd andere symptomen van longontsteking openbaren, is het feit dat je koortsvrij bent nog geen reden om te denken dat je dan ook gelijk gevrijwaard bent van longontsteking. Om erger te voorkomen, kun je daarom maar beter tijdig een huisarts raadplegen. Al was het maar om uit te sluiten dat je longontsteking hebt.

5. Wat gebeurt er bij een verwaarloosde longontsteking?

Wanneer je te lang blijft doorlopen met klachten kan dit een verwaarloosde longontsteking tot gevolg hebben. Je loopt daarbij de kans op een septische shock (bloedvergiftiging). In dat geval blijven de bacteriën niet alleen in de longen, maar verspreiden ze zich over het hele lichaam. Lage bloeddruk, een slap gevoel, verwardheid en in sommige gevallen hartfalen kunnen het resultaat zijn van een septische shock. Ook kan door verwaarlozing een longabces ontstaan wat vooral bij mensen met een zwakke conditie en een verminderde afweer ernstige consequenties kan hebben.

6. Wanneer loop je het meeste kans op een longontsteking?

We hebben al aangegeven dat jongeren (onder de 10) en ouderen (boven de 55) jaar meer kans hebben op een longontsteking. We hebben er bovendien al op gewezen dat mensen met een verminderde weerstand eerder problemen met de longen krijgen. Dat geldt ook wanneer er sprake is van ondervoeding. De relatie tussen armoede, minder weerstand en longontsteking is evident. Mensen die al een ziekte onder de leden hebben zoals diabetes of hart- en vaatziekten moeten extra voorzichtig zijn. Hetzelfde geldt uiteraard ook voor longpatiënten met COPD of astma. Echter ook een ‘gewone’ griep moet je niet onderschatten. Wanneer je griep hebt, is een virus daarvan de oorzaak. Over het algemeen gaat zo’n virusinfectie vanzelf weer over, maar soms zorgt het virus ervoor dat de trilhaartjes in de luchtpijp worden verzwakt. In dat geval kan het gebeuren dat bacteriën hun slag slaan en de griep zich ontwikkelt tot een longontsteking. Medicijnen zijn soms van negatieve invloed. Vooral prednison staat erom bekend de kans op een longontsteking te vergroten. Daarnaast vormen rokers een belangrijke risicogroep. Zij hebben tot wel vier keer meer kans op een longontsteking dan mensen die niet roken. Meeroken vergroot die kans ook. Externe factoren spelen sowieso een belangrijke rol. In gebieden waar sprake is van veel luchtvervuiling is de kans op een longontsteking een stuk groter. Uit onderzoeken is daarnaast gebleken dat mensen die in de buurt wonen van pluimveehouders of geitenboeren extra risico lopen.

7. Is longontsteking besmettelijk?

Op deze vraag is geen eenduidig antwoord te geven. Longontsteking is niet zo besmettelijk wanneer deze wordt veroorzaakt door een bacterie als de pneumokok. Deze bacterie is een van de belangrijkste veroorzakers van longontsteking. Tuberculose (tbc) is daarentegen wel een besmettelijke vorm van longontsteking. In Nederland komt dit overigens relatief weinig voor. Gemiddeld hebben zo’n 800 personen per jaar met deze ziekte te maken. Tuberculose wordt in Nederland vooral gezien als een ‘importziekte’. Ongeveer driekwart van de tbc-patiënten is niet in Nederland geboren. Wanneer een patiënt besmettelijke longtuberculose heeft, kan hij dit door hoesten overbrengen op een ander. Bacteriën uit de longen verspreiden zich in de omgeving. Dat gebeurt via kleine druppeltjes die wanneer zij worden ingeademd in je longblaasjes terecht komen.

Multi Drug Resistente – tuberculose

Tuberculose wordt bestreden met antibiotica. Een probleem dat zich wereldwijd steeds vaker voordoet, is dat bij deze vorm van longontsteking de antibiotica niet meer helpt. Patiënten zijn in dat geval resistent (ongevoelig) geworden voor de medicatie. Jaarlijks sterven zo’n 1,5 miljoen mensen aan tuberculose. Dit probleem is in Nederland nog maar zeer beperkt. Zo werd er in 2016 bij slechts 13 personen MDR-tuberculose vastgesteld.

8. Wanneer je bent ingeënt, loop je dan geen gevaar meer op longontsteking?

Nee dat is helaas niet het geval. Er zijn zoveel verschillende varianten van een bacterie dat daar geen antibiotica tegen is opgewassen. Kinderen in Nederland worden standaard gevaccineerd tegen de veel voorkomende pneumokok-bacterie. We zagen eerder al dat dit helaas op veel andere plaatsen in de wereld nog niet gebeurd, met een hoog percentage kindersterfte als gevolg. Ouderen in Nederland krijgen wel een inenting tegen de pneumokok aangeboden, het vaccin wordt echter nog niet vergoed door de ziektekostenverzekering. We hebben inmiddels ook geleerd dat een longontsteking niet alleen door bacteriën worden veroorzaakt, maar ook door door een virus of schimmel. Antibiotica heeft geen enkel effect op een virusinfectie.

9. Hoe gaat de behandeling van een longontsteking in zijn werk?

Artsen kunnen meestal vrij eenvoudig constateren dat je een longontsteking hebt. Dit doen ze door te luisteren met een stethoscoop. Soms wordt er ook een röntgenfoto gemaakt om de ontsteking te traceren. Of de ontsteking nu het gevolg is van een bacterie of virus is vaak veel lastiger te bepalen. Daarom wordt er vrijwel altijd gekozen voor een antibioticakuur. Dit moet ervoor zorgen dat de bacteriën worden vernietigd. Meestal zijn de resultaten na enkele dagen al zichtbaar. Het is overigens wel belangrijk om zo’n kuur helemaal af te maken. Ook als je je al lang weer goed voelt, wil dat nog niet zeggen dat alle bacteriën zijn uitgeroeid. Wanneer dat niet het geval is, begin je voordat je het weet weer van voren af aan en ontstaat er weer een nieuwe ontsteking. Verder ben je grotendeels je eigen regisseur tijdens het ziekteproces. Bij pijn en koorts neem je een paracetamol. Slijm dat in de longen zit, moet je vooral lekker ophoesten, ook al vind je het misschien minder fris. Het helpt namelijk om de bacterie of virus uit je lichaam te verwijderen. Voldoende water drinken tenslotte, is het meest eenvoudige onderdeel van de behandeling.

Ziekenhuis

Wanneer de klachten ernstiger zijn, is een ziekenhuisopname vaak onvermijdelijk. Het overkomt elk jaar ruim 30.000 personen. In veel gevallen is er hier sprake van een combinatie van gezondheidsproblemen. In het ziekenhuis wordt de antibiotica toegediend via een infuus waardoor het sneller in je bloed wordt opgenomen. Indien nodig krijgen patiënten ook extra zuurstof. Daarnaast worden uit voorzorg meerdere soorten medicatie verstrekt, bijvoorbeeld om een besmetting door de legionellabacterie te voorkomen.

10. Kun je zelf ook iets doen om een longontsteking te voorkomen?

Jazeker! Gelukkig zijn we tot op een bepaalde hoogte zelf regisseur van ons leven.

• Misschien wel de belangrijkste tip om longontsteking te voorkomen is om niet te roken. Als je dat nog steeds doet, overweeg dan serieus om daar direct mee te stoppen. Roken is een grote vijand van je longen en je bent ook veel meer vatbaar voor een longontsteking dan een niet-roker.
• Zorg voor voldoende weerstand. Een gezond lichaam kan zich nu eenmaal beter verdedigen tegen een bacterie of virus dan een ongezond lichaam. Je kunt je lichaam een handje helpen door gezonde voeding te eten, voldoende nachtrust te hebben en regelmatig te bewegen. Je longen zijn bovendien gebaat bij frisse (schone) lucht, zowel buitenshuis als binnen. Zorg daarom altijd voor een goede ventilatie van je woning.