COPD Bronchitis of Longemfyseem?

Heb je wel eens van COPD gehoord? Het zou best kunnen dat de namen van longziekten als bronchitis en astma je een stuk bekender in de oren klinken. COPD is de afkorting voor Chronic Obstructive Pulmonary Disease, ofwel chronische obstructieve longziekte. Het is de algemene verzamelnaam voor verschillende longaandoeningen zoals chronische bronchitis en longemfyseem. In Nederland, maar ook wereldwijd neemt het aantal mensen dat te maken heeft met COPD steeds meer toe. In dit artikel gaan we uitgebreid in op de diverse longaandoeningen en geven we antwoord op tal van vragen omtrent de problemen die zich kunnen voordoen met ons ademhalingsorgaan.

In dit artikel leer je:

• Wat is COPD?
• Welke COPD symptomen zijn er?
• Waarom verschillen astma en longfibrose van COPD?
• Hoe gaat een COPD behandeling in zijn werk?
• Wat is de relatie tussen COPD en roken?
• Is COPD dodelijk?

Wereld COPD-dag: “Nooit te vroeg en nooit te laat”

Onder het motto ‘Never too early never too late‘ wordt op 21 november in ruim 50 landen stilgestaan bij COPD. Naar schatting lijden wereldwijd ruim 251 miljoen mensen aan deze ongeneeslijke longziekte die jaarlijks heel wat dodelijke slachtoffers eist. Leven met COPD is voor veel patiënten meestal geen pretje. Bovendien raken zij wanneer nog maar net de diagnose is gesteld vaak in een soort van shock. Het besef dat het einde een stapje dichterbij is gekomen, maakt het voor menigeen moeilijk om nog een positieve draai aan het leven te geven.

Phillips gaat voor positieve kijk

Voor Philips is deze wereld COPD-dag nu juist de aanleiding om patiënten ervan bewust te maken dat er ondanks de ziekte nog veel mogelijk is. De relatie tussen COPD en levensverwachting biedt nog voldoende hoop. Op 21 november lanceert het Nederlandse bedrijf een internationale bewustwordingscampagne waarbij een positieve kijk en een actieve levensstijl voorop staan. “COPD mag dan een chronische aandoening zijn, dat wil nog niet per se zeggen dat het dan ook per definitie een slopende ziekte is.” Met behulp van nieuwe technologieën kunnen patiënten steeds vaker op afstand, in hun eigen woonomgeving worden behandeld. Phillips ontwikkelt diverse oplossingen voor de behandeling van COPD. Onder meer draagbare ademhalingsapparatuur moet het voor patiënten eenvoudiger maken om te functioneren in het dagelijks leven. Tijdens de werelddag plaatst de multinational ieder uur quotes op de website met ‘overwinningen’ die mensen met COPD over de hele wereld boeken op deze longziekte.

Wat is er gebeurd met de CARA-patiënt?

De wat ouderen onder ons zullen de term ongetwijfeld nog kennen, CARA dat stond voor Chronische Aspecifieke Respiratoire Aandoening. Het was lange tijd de algemene verzamelnaam van aandoeningen die gerelateerd waren aan de ademhaling. Mensen die aan longziekten als longemfyseem, chronische bronchitis en astma leden werden CARA-patiënten genoemd. Inmiddels wordt er een onderscheid gemaakt tussen de diverse longaandoeningen. Dat heeft vooral te maken met het feit dat de oorzaken heel verschillend zijn. Laten we voor dat we uitgebreid ingaan op COPD even kort stilstaan bij een aantal andere longaandoeningen.

Astma, longfibrose en sarcoidose

Astma wordt veel meer bepaald door erfelijke factoren of een allergie dan COPD waaraan de mens voor een belangrijk deel zelf debet is, vooral door roken. Een astma aanval komt over het algemeen maar periodiek voor, bijvoorbeeld ’s morgens of ’s avonds. Patiënten kunnen het dan flink benauwd hebben. Hoewel het ook een tijdje rustig kan zijn, komen deze aanvallen vrijwel altijd weer terug. Daarom wordt het gezien als een chronische aandoening. Longfibrose: als er bindweefselvorming plaatsvindt in het longweefsel en dit daardoor niet zo goed meer functioneert, spreken we van longfibrose. Het is een chronische aandoening. De long is dan niet meer in staat om voldoende zuurstof op te nemen. De patiënt wordt daarom snel kortademig en heeft weinig energie. Oorzaken van deze longziekte zijn: inademen van toxische of organische stoffen, medicijnen, bestraling en infecties. Soms gaat sarcoïdose over in longfibrose. Sarcoïdose is een vrij zeldzame ziekte die voornamelijk in de longen voorkomt, maar ook in andere delen van het lichaam kan optreden. Er ontstaan vrij plotseling allerlei ontstekingen. In de longen ontstaan er allerlei littekens. Hoesten en benauwdheid zijn typische verschijnselen van sarcoidose in de longen.

Wat is COPD?

Wanneer je COPD hebt, betekent dit dat je longen zijn beschadigd. Patiënten hebben daarom veel minder zuurstof tot hun beschikking waardoor ademen vaak moeizaam gaat. Dat heeft nare gevolgen in het dagelijks leven. Even een trap op lopen, kan dan een hele opgave blijken te zijn. Het vervelende van COPD is dat wanneer het eenmaal is geconstateerd, het niet meer weg gaat. De beschadigde long is met andere woorden niet meer te herstellen. Nederland telt ongeveer 600.000 mensen met COPD. De Wereld Gezondheidsorganisatie (WHO) verwacht dat de ziekte in 2030 op mondiaal niveau de derde doodsoorzaak zal zijn.

Wat zijn de meest voorkomende COPD symptomen?

Mensen met COPD moeten vaak hoesten, hebben last van kortademigheid en naarmate de ziekte erger wordt, neemt ook de benauwdheid toe. Daarnaast ben je door het gebrek aan zuurstof veel sneller moe. Ook slijm ophoesten behoort tot de symptomen van COPD. De ziekte is progressief en wordt in principe op termijn alleen maar erger. Genezing is niet mogelijk.

• Benauwdheid: komt vaak voor bij COPD. In sommige gevallen is de benauwdheid zo heftig dat je dagelijks extra zuurstof nodig hebt. Ook komt het voor dat mensen met ernstige COPD niet alleen benauwd zijn maar ook erg vermoeid waardoor lopen moeilijk wordt. Gebruik maken van een rolstoel of scootmobiel is dan vaak het enige alternatief. Het spreekt dat patiënten die benauwd zijn hun activiteiten zeer zorgvuldig moeten verdelen. Bovendien moeten vermoeiende activiteiten zoveel mogelijk worden vermeden.
• Hoesten is een veel voorkomend symptoom. Omdat COPD en roken in een adem worden genoemd, wordt er vaak gesproken over rokershoest. Het hoesten wordt vooral veroorzaakt omdat er veel slijm in de longen zit. Het lichaam wil van dat slijm af met een regelmatig terugkerende hoest als gevolg. Huffen is een speciale hoesttechniek die helpt om het slijm los te maken waardoor het kan worden opgehoest.
• Kortademigheid komt voor bij lichamelijke inspanning. Moet je eerst nog naar lucht happen wanneer je tijdens het fietsen tegen de wint in moet trappen, als COPD zich verder ontwikkelt, leidt een trap oplopen of aankleden al tot kortademigheid. Om hijgen zo veel als mogelijk te voorkomen is het raadzaam om het rustig aan te doen. Ook al is dat vervelend, even uitblazen halverwege de trap, is beter dan geheel buiten adem boven te komen. Ook een piepende ademhaling, waarbij het lijkt alsof er lucht uit een ballon ontsnapt, komt voor.

COPD test

Het risico op COPD is groter dan menigeen denkt. Zo’n 300.000 mensen lopen de kans om deze longaandoening te krijgen. Om te weten of je een verhoogd risico loopt, is het mogelijk om een COPD test te doen die is ontwikkeld door het longfonds. Tijdens de test die niet meer dan een minuut duurt, worden er naast enkele persoonlijke gegevens zoals leeftijd, lengte en gewicht onder meer vragen gesteld over je rookgedrag, of je slijm op hoest en of je een allergie hebt (gehad). De uitslag geeft direct aan of je een verhoogd risico hebt. Is dat het geval dan krijg je het advies om onmiddellijk te stoppen met roken en contact op te nemen met je huisarts. Het merendeel van de mensen met COPD krijgt deze longziekte vanwege het feit dat zij (veel) roken.

Exacerbatie bij COPD

Medici gebruiken soms termen waarvan je denkt: kan dat niet in normaal Nederlands? De beroepsgroep ontleent zijn exclusiviteit nu eenmaal aan het gebruik van veel woorden die oorspronkelijk uit het Latijn komen. Zo zou het zomaar kunnen dat je wanneer je op zoek bent naar informatie, of te maken hebt met COPD, de term exacerbatie tegenkomt. Dit is een medische term voor de verslechtering van de conditie van een patiënt. Bij COPD betekent dit onder meer dat de patiënt veel meer moet hoesten of slijm opgeven en ook het ademen opeens moeilijker gaat dan normaal.

COPD: Longemfyseem en chronische bronchitis

Beide longziekten worden geschaard onder de verzamelnaam COPD. Wanneer je longemfyseem hebt, betekent dit dat er in de loop der tijd steeds meer longblaasjes kapot gaan en verdwijnen. Deze blaasjes die zich bevinden aan de uiteinden van de bronchiën, hebben een belangrijke functie. Zij zorgen ervoor dat de zuurstof die je via de lucht inademt, wordt afgegeven aan het bloed. Daarnaast komen via de longblaasjes afvalstoffen uit het lichaam naar buiten wanneer je deze uitademt. Doordat je minder longblaasjes hebt, komt er dus minder zuurstof in het bloed. Dit heeft tot gevolg dat het ademen steeds moeilijker wordt.

Hoe verdwijnen de longblaasjes?

Definitie emfyseem: Wanneer er sprake is van een toestand waarin de longen meer uitgerekt zijn dan normaal, wordt dit in de geneeskunde emfyseem genoemd. De luchtinhoud van de longen wordt als gevolg van het uitrekken van de longen vergroot. Tegelijkertijd wordt de elasticiteit van de longen verminderd. In een normale toestand beschikt de long over zo’n driehonderd miljoen longblaasjes die in trosjes bij elkaar zitten. Ook de longblaasjes nemen in omvang toe waardoor de wanden tussen de verschillende blaasje op den duur verdwijnen. Met als gevolg dat er minder blaasjes zijn.

Alfa-1 is erfelijke vorm van emfyseem

Er zijn verschillende oorzaken voor deze longaandoening. Vooral roken is een belangrijke veroorzaker van deze ziekte. Sommige mensen hebben echter vanaf de geboorte te maken met een tekort aan het eiwit alfa1-antitrypsine. In dat geval moet de oorzaak dan ook worden gezocht in erfelijke factoren. Alfa-antitrypsine deficiëntie wordt meestal kortweg aangeduid als alfa-1. Door het tekort aan het eiwit kunnen de longen niet voldoende worden beschermd. De gevolgen daarvan openbaren zich meestal zo tussen de leeftijd van 30 tot 45 jaar.

Chronische en astmatische bronchitis

Wanneer de vertakkingen van onze luchtpijp, beter bekend als de bronchiën, blijvend ontstoken zijn, spreken we van chronische bronchitis. We noemen dit chronisch omdat je in een periode van twee jaar, drie maanden of langer klachten hebt gehad zoals minder goed ademhalen en slijm ophoesten. Bij deze aandoening is het slijmvlies ontstoken waardoor het dikker wordt. De lucht kan hierdoor minder makkelijk doorstromen wat dus het ademen bemoeilijkt. Hoewel er overeenkomsten zijn met astmatische bronchitis is er toch ook een verschil. Het laatste is eigenlijk een gevolg van het feit dat mensen die op jongere leeftijd astmatische problemen hadden, hier in de loop der tijd niet overheen gegroeid zijn. Dit heeft vaak tot gevolg dat de klachten veranderen. In plaats dat er zo nu en dan een astma aanval optreedt, houden de problemen langer aan. Ze krijgen met andere woorden een meer chronisch ofwel blijvend karakter. Een bijkomend verschijnsel is dat er steeds meer slijm wordt gevormd. Daarom wordt er ook wel gesproken van astmatische bronchitis.

Diagnose door spirometrietest

COPD kan door een test (spirometrie) worden vastgesteld. Bij spirometrie wordt de longfunctie en longinhoud gemeten door de patiënt zo volledig mogelijk te laten inademen en dit vervolgens zo snel mogelijk weer uit te ademen. Deze spirotmetrietest meet de eén seconde waarde (ESW), en de geforceerde vitale capaciteit (FVC, Forced Vital Capacity). Om het simpel te houden, zou je deze test het best kunnen omschrijven als het meten van de maximale hoeveelheid lucht die je in één seconde kunt uitblazen. Naast deze blaastest wordt er soms een CTI-scan uitgevoerd waardoor het longweefsel en eventuele afwijkingen goed in kaart kunnen worden gebracht. Bij een nog uitgebreider onderzoek bekijkt de arts wat fysieke inspanning doet met je ademhaling en of je last hebt van een allergie.

COPD behandeling

Is COPD vastgesteld dan zal de arts eerst de gevolgen daarvan en de invloed die dit heeft op je verdere leven bespreken. Daarnaast geeft hij uitleg over de behandeling. Aangezien de ziekte niet te genezen is, kan medicatie er alleen voor zorgen dat de klachten onder controle kunnen worden gehouden. Het meest gebruikt zijn ontstekingsremmers en luchtwegverwijders.

• Inhalatiecorticosteroïden moeten ervoor zorgen dat ontstekingsprocessen tot rust komen. Juist door dit medicijn te inhaleren, heeft het direct effect op de luchtwegen. – Luchtwegverwijders maken zoals de naam al zegt, de weg vrij voor meer lucht. De werking ervan varieert in duur van 6 uur tot maximaal 24 uur.
• Combinatiepreparaten waarin bijvoorbeeld een ontstekingsremmer en een luchtwegverwijder zijn verwerkt, worden soms ook voorgeschreven. Het is voor de patiënt van belang om te leren hoe je moet inhaleren, zodat de juiste hoeveel medicijnen de longen in komen. Oefening baart wat dit betreft kunst.
• Zuurstof: in sommige gevallen is het nodig om extra zuurstof te inhaleren. Meestal gebeurt dit via een neusbril, maar er zijn ook andere systemen beschikbaar. Afhankelijk van de hoeveelheid zuurstof en hoe vaak je met het apparaat op pad gaat, kun je kiezen voor het systeem dat het beste past bij je behoeften.

NHG COPD

Richtlijnen voor onder meer de behandeling en diagnose van COPD zijn vastgelegd in de NHG COPD standaard. Bij het tot stand komen van de meest recente standaard waren vertegenwoordigers van de Nederlandse Vereniging van Artsen voor Longziekten en Tuberculose en het Longfonds betrokken. Het opstellen van persoonlijke behandeldoelen in overleg met de patiënt staat hierbij centraal.

Alternatieve therapieën

Er zijn verschillende alternatieven die een goede aanvulling kunnen zijn op een reguliere behandeling. Denk bijvoorbeeld aan acupunctuur, ademtherapie of yoga. Ook homeopathie is een alternatieve optie. Overleg altijd eerst met de arts of je bepaalde homeopathische middelen kunt gebruiken in combinatie met de reguliere medicijnen die je al van de arts hebt gekregen.

COPD oorzaak bijna altijd roken

COPD is soms het gevolg van een astmatische aandoening, schadelijke stoffen en luchtvervuiling. Daarnaast kunnen erfelijke factoren een rol spelen, zoals Alfa-1. Maar wie spreekt over COPD moet de oorzaak in veruit de meeste gevallen zoeken in roken. Door het feit dat de longen en luchtwegen langdurig worden blootgesteld aan tabaksrook raken deze na verloop van tijd beschadigd. Door het inhaleren ontstaan er ontstekingen. Die kunnen op een gegeven moment chronisch worden. Bij COPD is er sprake van een chronische ontsteking. Wanneer de diagnose van COPD eenmaal is gesteld, wordt het de hoogste tijd om te stoppen met roken. Doorgaan met roken kan leiden tot een snelle verslechtering van de ziekte. Ook wanneer je al jaren geleden bent gestopt met roken, wil dit niet zeggen dat je geen verhoogd risico op COPD hebt. Zelfs meerokers lopen meer risico.

Roken verbieden?

COPD en roken zijn dus onlosmakelijk met elkaar verbonden. Dat maakt het eigenlijk des te vreemder dat de tabaksindustrie wereldwijd nog altijd geen strobreed in de weg wordt gelegd en rookwaar produceert dat vol schadelijke stoffen zit. Zelfs meer dan men de buitenwereld wil doen geloven zo bleek onlangs. Er wordt wereldwijd nog steeds heel veel geld verdiend aan een product dat niet alleen ziek maakt, maar waar helaas veel mensen ook aan sterven. Sigaretten zijn nog altijd overal vrij verkrijgbaar, tot in de supermarkt toe. Dat maakt ook de drempel voor jonge nieuwe gebruikers laag. Zou het niet eens tijd worden om roken te verbieden? Gezien de hoge mate van verslaving als gevolg van het consumeren van tabaksproducten, hebben we hier eigenlijk te maken een harddrug. Advocaat Bénédicte Ficq voerde recent nog een campagne waarin het Openbaar Ministerie werd verzocht om de tabaksindustrie aan te klagen. Het OM zag hier echter van af. Gelukkig is er al wel veel verbeterd op het gebied van roken in de openbare ruimte en wordt het rokers steeds moeilijker gemaakt om nog een sigaret op te steken.

Is COPD dodelijk?

Dat de schadelijke gevolgen van roken duidelijk zijn, leidt geen twijfel. De vraag is dan ook gerechtvaardigd hoe verhoudt COPD zich tot de levensverwachting? En is deze ziekte dodelijk? Door middel van de zogenoemde ADO-index die bestaat uit leeftijd, kortademigheid en longfunctie (Age, Dyspnoea, and airflow Obstruction) is het voor een arts eenvoudig om vast te stellen hoe het met een COPD-patiënt is gesteld. Dat stellen onderzoekers van het UMC Utrecht. De kans op overlijden binnen drie jaar is voor iemand met COPD vrij goed in te schatten. Daardoor hebben zowel patiënten als artsen een idee hoe de ziekte zich zal ontwikkelen en wat dit betekent voor de levensverwachting. Algemeen gesteld, bepaalt de ernst van de ziekte voor een belangrijk deel het verdere verloop. Vooral patiënten met een ernstige vorm van COPD lopen een grotere kans om te sterven. Wanneer COPD echter vroegtijdig wordt ontdekt en er nog sprake is van een lichte vorm, is een redelijk normaal leven nog vrij goed mogelijk. De longen functioneren in dit stadium nog redelijk tot goed (voor meer dan de helft). Uiteraard spreekt het voor zich dat onmiddellijk stoppen met roken, indien dit nog niet eerder was gebeurd, een belangrijke voorwaarde om te(over)leven met COPD.

Een overwinning boeken dankzij de sport

Voor een patiënt die nog het optimale uit het leven wil halen, is gezonde voeding en voldoende beweging van belang. Hoewel kortademigheid misschien niet direct lijkt te rijmen met sporten, blijkt lichamelijk inspanning juist van positieve invloed te zijn. Duur- en krachttrainingen bijvoorbeeld zorgen voor een fitter gevoel, meer uithoudingsvermogen, sterkere spieren en een betere doorbloeding. Dat laatste heeft tot gevolg dat de zuurstof die wordt opgenomen in de longen beter kan worden rondgepompt door de rest van het lichaam. Sporten loont de moeite. Zo kunnen er nog heel wat overwinningen worden behaald door de COPD-patiënt. Met andere woorden, het is nooit te laat.